Interview: bestrijden van energie-armoede

Hoe draagt toegang tot duurzame energie bij aan een beter leven voor mensen die leven in armoede?

“Bij onze investeringen in duurzame energie kijken we vooral naar het verbeteren van de toegang tot energie. Dit noemen we ook wel het bestrijden van energie-armoede. Veel mensen hebben namelijk geen stroom of het is te duur om toegang te krijgen tot het energienetwerk. Sommigen hebben wel elektriciteit, maar vanwege de vele storingen werkt dit dan maar af en toe. Het is voor hen heel kostbaar om dan wel aan stroom te komen. Stel je woont in Rwanda en je wilt je telefoon opladen maar je hebt geen toegang tot stroom. Dan moet je naar een dorp waar een dieselaggregaat staat. De kosten voor die stroom zijn 30 tot 50 keer duurder dan in Nederland. En het geld dat je daaraan besteedt, kan je niet aan iets anders uitgeven. Terwijl een telefoon in die landen echt een essentieel apparaat is. Bijvoorbeeld om kleine betalingen te doen.”

Waarom investeert Oikocredit steeds meer in off-grid-projecten?

“We hebben nog eens goed gekeken naar de projecten die we 5 jaar geleden zijn begonnen. Die projecten zijn hartstikke goed op macro-economisch gebied: goed voor een land (er hoeft minder fossiele brandstof of elektriciteit geïmporteerd te worden) en goed voor het milieu (de C0₂-uitstoot verminderd). Maar we hebben ook gekeken naar wie daar echt baat bij heeft. Zo’n groot infrastructuurproject kan in een gebied gebouwd worden, zonder dat de mensen die daar direct naast wonen toegang krijgen tot stroom.

Voor grootschalige projecten is veel geld beschikbaar, bijvoorbeeld van internationale, institutionele beleggers. Wat is dan nog de toegevoegde waarde van Oikocredit? Ondanks dat de impact op het milieu groot is, is dat niet onze enige drijfveer. Dat betekent niet dat we niet om het milieu geven, sterker nog al onze projecten worden getoetst aan strenge milieucriteria. Maar als een project CO₂ vermindert, maar daarnaast geen positief effect heeft op de gemeenschap, dan investeren wij er niet in.”

Hoe denk je dat de toekomst van deze duurzame energiesector eruit ziet?

Ik denk dat we in de toekomst meer samensmelting van on-grid en off-grid gaan zien. Een goed voorbeeld hiervan zijn mini-grids in dorpen die nog niet zijn aangesloten op een nationaal energienetwerk. Een mini-grid is een elektriciteitsnetwerk zoals een zonnepanelenveld op schaal van een dorp of kleine stad. Hierop worden huishoudens en kleine bedrijven met machines op aangesloten.

Hoe komt een duurzame energie-onderneming bij Oikocredit terecht?

Dat kan op verschillende manieren. Omdat Oikocredit al zo lang bestaat is onze naam al erg bekend. Als een ondernemer in duurzame energie via internet zoekt is de kans groot dat hij (ook) bij ons terecht komt. En we hebben een goed netwerk van vergelijkbare financiële instellingen die samen met ons willen investeren in een projecten.

Maar ook onze collega’s in de regio tippen ons op projecten. Oikocredit heeft vaak een lokaal kantoor in de landen waar we actief zien. Dat is belangrijk: je kunt niet alles snappen en analyseren van een afstand. Je moet een gevoel krijgen van de lokale omstandigheden. Als ik een potentiele partner bezoek kom ik altijd terug met bevindingen die ik van te voren niet had kunnen bedenken: positief of negatief. Een groter risico bijvoorbeeld of juist een risico dat vooral op papier groot lijkt maar in de praktijk meevalt.”

Hoe gaat zo’n aanvraag van duurzame energie-ondernemingen?

“Ik kan hier een voorbeeld van geven. Wij zijn momenteel bezig om mini-grids te financieren in Benin bij een potentiële partner. Ze zijn bezig met een project in Benin om 20 dorpen te voorzien van stroom. Ik kwam deze organisatie tegen toen ik in Ghana was, waar ik een andere partner bezocht. Dus wij zijn naar Benin gegaan en hebben de dorpen bezocht waar dit project zal plaatsvinden. Je kunt nog zoveel onderzoek doen achter een computer, maar het is belangrijk om er te zijn zodat je de realiteit kunt zien waarin zo’n project plaatsvindt. Wat ons opviel was de diversiteit in economische activiteit in die dorpen. En ze deden alles zonder stroom: van het koelen van vis tot het malen van graan. We raakten er van overtuigd dat als er stroom komt in deze dorpen, dit een enorme boost geeft aan de ontwikkeling van die dorpen. Die impact gaat verder dan ’s avonds licht hebben, want ook de inkomsten van de gemeenschap gaat groeien. En daar komen we alleen achter door daar aanwezig te zijn.”

Zijn er landen waar de ontwikkelingen heel snel gaat?

“Ja, in Afrika zie je duidelijk dat er een achterstand is in toegang tot energie. Dat komt omdat daar weinig bestaande elektriciteitsinfrastructuren zijn. Er is een groot percentage mensen dat helemaal geen toegang heeft tot elektriciteit. En juist in deze Afrikaanse landen neemt de ontwikkeling van mini-grids een enorme vlucht.”

“In Afrika worden zonnesystemen voor thuis aangeboden op een afbetalingsbasis. Mensen betalen voor gebruik over een bepaalde periode. Dat kan dankzij mobiele betalingen. Door de technologische ontwikkeling is de opbrengst ook steeds groter: het kost minder en levert meer stroom op. Het financieren van zonnesystemen voor thuis en mini-grids hebben een iets hoger risico, maar de sociale opbrengst is ook hoger. Dat is altijd de balans die we moeten maken. We bewaken de rendementsdoelstellingen van onze investeerders maar ook het sociale rendement dat ze daarbij verwachten.”

“Deze ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie zien we vooral in Afrika, minder in Latijns-Amerika. Daarom zijn onze investeringen in duurzame energie momenteel veel in Afrika.”

Wat is de impact van het coronavirus op de duurzame energie-partners?

“Ontwikkelingen gaan razendsnel. Wat ik nu zie is dat er een aantal specifieke risico's zijn voor onze duurzame energie-partners. Een risico is dat de bedrijven die de systemen leveren hun fabrieken moeten sluiten. Een ander risico is dat klanten hun inkomen verliezen en hun energie niet meer kunnen betalen. Tegelijkertijd horen we van bedrijven dat de productie van zonnepanelen alweer op gang komt. Ook, vooral in deze tijden van crisis, blijven mensen in Afrika betalen voor hun zonne-energie. Zo kunnen ze hun toegang tot nieuws en informatie behouden via hun mobiele telefoons, radio en televisie. Het beeld is dus niet helemaal negatief. Op dit moment werkt Oikocredit samen met al haar partners om hen te ondersteunen bij hun business continuity-plannen, scenarioanalyses en cashflowbeheer. Door dit te doen, hopen we onze partners te helpen om eventuele zakelijke uitdagingen als gevolg van de coronacrisis het hoofd te bieden zodat ze hun energiediensten aan hun klanten kunnen blijven aanbieden. Waar mogelijk coördineren we onze aanpak met andere impactbeleggers.”