Terugblik Congres Inclusieve Financiering: lessen en toekomstperspectieven

Op 20 maart organiseerden we in samenwerking met het International Institute of Social Studies (ISS) het congres ‘Wereldwijde Inclusieve Financiering’. We hebben samen met internationale onderzoekers, investeerders, experts uit de praktijk en vertegenwoordigers van diverse buitenlandse overheden teruggekeken op 50 jaar inclusieve financiering. Met bijna 100 participanten hebben we besproken wat er nodig is voor het realiseren van nog meer sociale impact in de toekomst.

Microfinanciering is een instrument dat ten goede en ten slechte kan worden ingezet. Er zijn impact investeerders, zoals Oikocredit, waar sociale impact voorop staat. Helaas zijn er ook investeerders waarbij het draait om de winst. Dit gaat vaak ten koste van de ondernemers en gemeenschappen waarin wordt geïnvesteerd en heeft in een aantal gevallen geleid tot negatieve sociale impact en kritiek op microkrediet. Het doel van het congres was om te leren van de kritiek en te kijken welke innovaties nodig zijn om de problemen in de sector te verhelpen. 

Key-note spreker prof. Isabel Guérin (Sorbonne Universiteit) ging in op feit dat door het verkeerd inzetten van microfinanciering, mensen in de schulden kunnen komen. Er is momenteel een stijgende lijn te zien van schulden van huishoudens. Microkrediet is vaak slechts een van de bronnen van financiering. Ontvangers van microkrediet kunnen ook openstaande schulden hebben bij creditcardmaatschappijen, banken of bij informele bronnen zoals familie. In veel landen is er namelijk geen algemeen registratiepunt waar alle schulden bekend zijn. Hierdoor kan de schuld te hoog worden en kan dit niet meer worden terugbetaald. Het is daarom ook van groot belang dat organisaties die microfinanciering verstrekken zorgvuldig onderzoek doen naar de situatie van de persoon die een microkrediet ontvangt.

Een schuld kan ontstaan door een mislukte oogst of door slechte gezondheid. Mensen die geen sociaal vangnet of bijvoorbeeld een (zorg)verzekering hebben zijn extra kwetsbaar voor een schuldenlast in deze moeilijke tijden. Prof. Isabelle Guerin stelt dat in situaties als deze microfinanciering een van de weinige instrumenten is dat het gebrek aan een sociaal vangnet opvangt. Het is daarbij wel van belang dat microfinanciering op een goede manier wordt ingezet en niet bijdraagt aan nog meer schulden. Dat moet ten alle tijden voorkomen worden.

Tijdens beide paneldiscussies is er gesproken over hoe we deze problemen kunnen aanpakken. Deelnemers van het eerste panel waren naast Isabel Guérin, Zemzem Shigute Shuka (ISS), Mansoob Murshed (ISS) , Robert Lensink (Rijksuniversiteit Groningen). Zij reflecteerden over de ontwikkelingen van inclusieve financiering in de afgelopen vijf decennia en welke lessen we kunnen leren. Een groot deel van het panel is nog steeds optimistisch over microfinanciering, en bespraken aanbevelingen voor verbeteringen. 

Winst gedreven investeerders verdiepen zich te weinig in de lokale en sociaal-culturele omstandigheden in een land, wat noodzakelijk is om met passende financiële instrumenten sociale impact te realiseren. Dat vraagt een extra investering in capaciteit en kennis, bijvoorbeeld zoals Oikocredit lokale expertise opbouwt. Ook werd er voorgesteld om een verzekering toe te voegen aan microkrediet, zodat wanneer mensen ziek worden ze zich kunnen focussen op het herstel en niet op het aflossen van de lening.

In het tweede panel keken Ging Ledesma (Oikocredit), Rael Onyango (Aga Khan University) en Eric Holterhues (FMO) naar de toekomst van inclusieve financiering en de mogelijk innovaties die nodig zijn. Tijdens deze paneldiscussie kwam ook naar voren dat niet ieder product passend is voor alle markten waarin microfinanciering actief is. Het is belangrijk om het aangeboden product aan te passen aan de lokale situatie. Daarnaast vindt het panel dat overheden ook een rol moeten spelen, vooral op het gebied van wet- en regelgeving. Een landelijk kredietregistratiepunt en nationale richtlijnen zijn instrumenten die een overheid zou kunnen invoeren om hun bevolking te beschermen tegen het creëren van teveel schulden.

Het panel besprak ook de potentie van de digitalisering van financiële diensten. Ze zagen hier potentie in, maar het brengt ook een aantal risico’s met zich mee, zoals zorgen rondom privacy. Om dit optimaal in te zetten is het belangrijk dat mensen veilig leren omgaan met digitale systemen.

De input van alle sprekers laat zien dat microfinanciering een instrument is dat mensen kan ondersteunen, maar bij verkeerde toepassing ook schade kan toe brengen. Met de juiste motivatie en focus op het welzijn van de klant heeft het een groot potentieel om mensen te ondersteunen om hun dromen en ambities te verwezenlijken. Als een organisatie alleen kijkt naar het financiële rendement voor winstmaximalisatie, dan kan dit misgaan. Daarom is het belangrijk dat sociale impactinvesteerders het maken van sociale impact voorop hebben staan.

Oikocredit bestaat dit jaar 50 jaar en ondersteunt meer dan 53 miljoen mensen om hun dromen na te jagen en een leefbaar bestaan op te bouwen. Succesverhalen van onze ondernemers laten zien dat als het instrument microfinanciering goed wordt ingezet het echt een positief verschil kan maken op levens van mensen en gemeenschappen. Oikocredit investeert in consumentenbescherming, capaciteitsopbouw en blijft innoveren om nog meer sociale impact te realiseren. De end-client survey die Oikocredit jaarlijks uitvoert heeft als doel inzicht te verkrijgen in de werkelijke impact van Oikocredit, informatie die bijdraagt aan inzicht in wat Oikocredit goed doet en wat Oikocredit beter kan doen. Ook wij zijn ons bewust van de uitdagingen op het gebied van microfinanciering en nemen de input van alle sprekers mee voor toekomstige innovaties.